Pomagać, słuchać i wspierać

Choć autyzm nie jest nowym tematem, wiele osób ma ograniczoną wiedzę na jego temat. Nie jest to korzystne dla osób ze spektrum autyzmu, więc warto edukować na ten temat.

Na początek warto wyjaśnić, czym jest autyzm. Jest to zaburzenie rozwoju charakteryzujące się trudnościami w kontaktach z innymi osobami oraz ograniczonymi zainteresowaniami i wzorcami zachowań. Nazywany jest spektrum, ponieważ każda osoba autystyczna jest inna i ma mniej lub bardziej rozwinięte cechy, takie jak postrzeganie, umiejętności językowe, czy zdolności motoryczne. Nie jest prawdą, że spektrum autyzmu ma postać liniową z dwoma końcami typu „mniej autystyczny” i „bardziej autystyczny”. Nie została ustalona jednoznaczna przyczyna autyzmu, ale za czynniki ryzyka uznaje się m.in. występowanie spektrum autyzmu w rodzinie, infekcje wirusowe w czasie ciąży, krótszy niż rok odstęp między ciążami i zaawansowany wiek rodziców. Istnieją też mity na temat przyczyn autyzmu. Jednym z najbardziej szkodliwych jest przekonanie, że autyzm jest wynikiem szczepień – źródłem tego mitu jest przeprowadzone przez byłego brytyjskiego lekarza gastroenterologa Andrew Wakefielda badanie, które okazało się fałszerstwem naukowym. Przeprowadzono później liczne badania, które wykluczyły związek szczepień z autyzmem – jednym z najnowszych badań tego typu jest przeprowadzone w 2019 w Danii badanie z udziałem 657 tysięcy dzieci. Inny mit jako przyczynę autyzmu wymienia „zimne matki”, które nie okazują dziecku uczuć. Termin ten został stworzony przez austriackiego lekarza psychiatrę Leo Kannera w latach 40. XX wieku. U osób ze spektrum autyzmu powszechnie spotyka się nadwrażliwość na bodźce, takie jak światło, zapachy czy dźwięk. Takie bodźce mogą wywoływać u tych osób znaczny dyskomfort, a nawet ból. Problem ten jest jednak dostrzegany i jedną z odpowiedzi na niego jest wprowadzenie przez niektóre sieci handlowe tzw. cichych godzin. Polegają one na tym, że w określone dni tygodnia o określonych godzinach komunikaty reklamowe i muzyka są wyłączane lub odtwarzane w mniejszej głośności, zostaje zmniejszona intensywność oświetlenia, a osoby ze spektrum autyzmu mogą w pierwszej kolejności skorzystać z wybranych kas. W Polsce inicjatorem tej akcji jest Fundacja JiM. W akcji biorą udział m.in. Lidl, Stokrotka, Empik i Aldi. Osoby autystyczne często również wykonują zachowania samostymulujące, potocznie nazywane stimmingiem. Przykładem takich zachowań jest bujanie się w fotelu, pstrykanie palcami, układanie przedmiotów w określonym porządku, machanie rękami albo powtarzanie słów lub zwrotów. Stimming jest dla osób autystycznych bardzo ważny – pomaga im m.in. łagodzić stres, zwalczać przeciążenie sensoryczne i wyrażać emocje. Nie należy więc go hamować, o ile nie ma formy agresji i nie prowadzi do wyrządzania krzywdy sobie albo innym. Tak jak każda inna osoba niepełnosprawna, osoby ze spektrum autyzmu są istotami ludzkimi, które zasługują na godność i szacunek. 2 kwietnia obchodzony jest Światowy Dzień Świadomości Autyzmu. W przypadku osób autystycznych świadomość jest ważna, ale jeszcze ważniejsza jest akceptacja. Powinniśmy też działać, a nie tylko mówić – czyli nieść osobom ze spektrum autyzmu realną pomoc, słuchać, co mają do powiedzenia i wspierać ich twórczość. Warto o tym pamiętać nie tylko w kwietniu przyszłego roku, ale również na co dzień.

Przemysław Rutkowski