Kwidzyn jest miastem przemysłowym, charakteryzującym się dużą emisją zanieczyszczeń powietrza. Powstający park, jako miejsce dla rekreacji dla mieszkańców miasta, przystosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych, ma duży wpływ na poprawę stanu lokalnego środowiska naturalnego. Wykonany jest projekt parku, pozytywnie zaopiniowany przez Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Gdańsku.
Dworek i park stanowi integralną część zespołu dworsko-parkowego, wpisanego do rejestru zabytków województwa elbląskiego decyzją Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Elblągu z dnia 24.10.1990 r., nr rej. 175/90.
Park położony jest we wsi Górki na pograniczu z miastem Kwidzynem. Jest to teren mezoregionu Pojezierza Iławskiego i zlewni rzeki Liwy. Duża część na terenie parku ma skosy w kierunku zachodnim, z dużymi spadkami w kierunku płynącej w niewielkiej odległości rzeki Liwy.
Park zajmuje 3,6 ha powierzchni, jest po pierwszych pracach rekultywacyjnych wykonanych w 2002 r. i pracach związanych z regulacją gospodarki wodnej oraz melioracją w 2005-2006 roku oraz wykonanych pracach w 2008 r. związanych z nasadzeniami roślin i zagospodarowaniem terenu okalającego dworek od strony wschodniej, południowej i zachodniej. W 2003 roku został wykonany koncepcyjny projekt docelowy zagospodarowania parku. Zgodnie z projektem koncepcyjnym wykonanym przez mgr inż. Magdalenę Dziurdzia należy wykonać szereg prac zabezpieczających i odtwarzających funkcjonalność parku, między innymi przystosowując go do potrzeb osób niepełnosprawnych.
Kształt parku jest nieregularny. Wyróżnić można jednak elementy ogrodu geometrycznego. W kompozycji parku można dopatrzyć się przebiegu głównych dwóch alei. Na wschód od dworu znajdują się dwa połączone śluzą stawy. W centralnej części parku w kierunku wschód – zachód znajduje się wąwóz, w którym płynie strumień zasilający jeden ze stawów (staw większy – północny).
Drzewostan parku jest w większości rodzimy. Dominują olsze czarne, klony, jesiony, wiązy, topole białe i czarne. W dużej liczbie występują również brzozy, wierzby, świerki pospolite, lipy drobnolistne.
Na terenie parku znajduje się 20 drzew zasługujących na ochronę pomnikową.
Obecny układ zieleni parku jest chaotyczny, nieczytelny i ubogi gatunkowo, dlatego należy wzbogacić istniejącą zieleń w nowe gatunki. Wprowadzenie nowych gatunków drzew o barwnym ulistnieniu oraz atrakcyjnych pokrojowo i kontrastujących z otoczeniem wzbogaci szatę roślinną parku. W parku znajduje się niewiele krzewów i są one w bardzo złym stanie. Wprowadzenie nowych gatunków krzewów pozwoli odbudować roślinność niższego piętra. Dosadzone drzewa i krzewy stanowić będą atrakcyjne akcenty w założeniu parkowym. Wprowadzone nowe gatunki drzew odtworzą dawny przebieg alei i urozmaicą ściany drzew rosnących. Natomiast dosadzone gatunki krzewów podkreślą kształt wnętrz parkowych.
Dopasowanie odpowiednich gatunków runa parkowego oraz wprowadzenie rabat bylinowych, roślin cebulowych i roślin wodnych pomoże wydobyć charakter poszczególnych wnętrz parkowych, akcentując jednocześnie ich odmienność.
Utworzenie w 2008 r. geometrycznego renesansowego parteru poprzez nasadzenia żywopłotów bukszpanowych podkreśla pierwotną elewację frontową dworu i oś symetrii.
Na terenie parku należy odtworzyć zniszczony drzewostan, dokonać nasadzeń drzew, krzewów liściastych i iglastych, nasadzić żywopłoty i obwódki, wykonać trawniki, pergole i rośliny pnące oraz wytyczyć i przygotować (w tym utwardzić) ścieżki spacerowe, miejsca odpoczynku i rekreacji (niektóre w postaci szczątkowej się zachowały), wykonać spiętrzenia wody, kaskady, przejścia nad strumieniem, wykonać altanę, zainstalować lampy oświetleniowe z okablowaniem, położyć instalację hydrauliczną, rozpoznać i usunąć wycieki nieczystości przedostające się do strumieni i za ich pośrednictwem do stawów, w których prowadzona jest hodowla ryb.
Park należy ogrodzić płotem oraz zamontować bramy wjazdowe do parku i dworku. Obecnie obrzeża parku zostały obsadzone żywopłotem z grabu (pozytywna opinia Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Gdańsku).
Założenia dotyczące zagospodarowania parku w Górkach zgodne są z wytycznymi, postulatami, założeniami programowymi Gminy Kwidzyn, w której to mówi się o „tworzeniu warunków dla promocji i rozwoju kultury, sportu i turystyki w oparciu o walory historyczne, przyrodnicze i geograficzne” oraz „promocji kultury lokalnej i regionalnej (…)”.
W ogólnym planie Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Kwidzyn wieś Górki znajduje się w strefie urbanizacji UI [Zal.2(4.1)]. W obszarze tym postuluje się między innymi o: „zachowanie wartościowej zieleni, zachowanie w możliwie niezmienionym stanie rzeźby terenu, zachowanie ważniejszych wyglądów widokowych, jak również postuluje się o tworzenie parków wiejskich, jako urządzeń użyteczności publicznej.
Rewitalizacja parku i znajdującego się na jego terenie dworku ma bardzo duże znaczenie dla społeczności lokalnej gminy, miasta Kwidzyna i regionu w wielu wymiarach:
- urbanistycznym – został odzyskany i pragmatycznie wykorzystany duży obszar gminny, który obecnie po wielu pracach rewaloryzacyjnych, ze względu na umiejscowienie jest ozdobą miasta od strony wschodniej; poprzez zagospodarowanie i dbanie przez niepełnosprawnych uczestników warsztatu terapii zajęciowej kompleks ten jest utrzymany w należytym porządku i zachęca do odwiedzenia mieszkańców miasta i okolicznych miejscowości oraz wielu wycieczek z terenu Polski i z zagranicy;
- dydaktycznym, edukacyjnym – kompleks dworsko-parkowy jest otwarty na dzieci, młodzieży, nauczycieli, którzy współpracując z kadrą warsztatu terapii zajęciowej, szerząc ideę szeroko rozumianej integracji, zapoznają się z historią tych terenów, korzystają również z oferty dydaktycznej, przygotowanej przez Warsztat; na terenie dworku. Oprócz zajęć terapeutycznych dla osób niepełnosprawnych odbywają się zajęcia dodatkowe: m.in. socjoterapeutyczne, rekreacyjno-sportowe, wolontariat, staże, praktyki; Centrum Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, korzystając z dobrego zaplecza dydaktycznego jest organizatorem wielu spotkań, mających na celu poszukiwanie praktycznych rozwiązań dotyczących dorosłych osób niepełnosprawnych i znalezienia dla nich odpowiedniego miejsca w społeczeństwie, otwartym na różnorodność;
- architektonicznym – społeczność, odwiedzając to miejsce ma możliwość poznania również arkan architektury tego okresu, ponieważ dworek został odrestaurowany w historycznym kształcie. Dobudowa werandy oraz fontanny dopełniłaby dzieła ducha historii; w celach poglądowych przyjeżdżają tu również między innymi studenci architektury Politechniki Gdańskiej;
- społecznym – zespół dworsko-parkowy stał się miejscem przyjaznym dla społeczności lokalnej, która korzystając z uroku tego miejsca, spędza aktywnie czas na terenie parku, interesując się również samym dworem i jego historią; na terenie kompleksu odbywają się pikniki, spotkania lokalne o charakterze integracyjno-rekreacyjnym;
- integracyjnym – teren ten został przysposobiony do działań integracyjno-rehabilitacyjnych dla osób niepełnosprawnych, którzy poczuli się gospodarzami zespołu dworsko – parkowego i dzięki temu stali się odpowiedzialni za mienie społeczne, dbając o wygląd i estetykę obiektu;
- historycznym – jest żywym pomnikiem kultury, nawiązaniem do historii tych terenów, z przesłaniem łączenia potencjału ludzkiego i finansowego dla dobra wspólnego; na terenie dworku jest utworzony kącik historyczny, w którym została ujęta w kalendarium i na zdjęciach tradycja tego terenu; restauracja dworku została również zaakceptowana przez wnuka państwa Kowalskich, p. Ryszarda Zamojskiego, z którym Fundacja ma kontakt.
Reasumując możemy stwierdzić, że rewitalizacja parku i odrestaurowanie dworku w historycznym kształcie jest kontynuacją tradycji właścicieli tego dworku, w jej wymiarze patriotycznym, politycznym, społecznym i głęboko ludzkim – humanitarnym. Renowacja parku w Górkach pozwoli ochronić go przed zniszczeniem i dewastacją, zachować walory historyczne tego obszaru, zwiększyć potencjał kulturowy gminy i województwa oraz wpłynie na rozwój życia społecznego – rekreacji i turystyki.
Dotychczasowe poniesione koszty związane z pracami związanymi z rewitalizacją parku, stanowiącego integralną część zespołu dworsko-parkowego oraz źródła ich finansowania.
Dotychczas do realizacji zadań związanych z rewitalizacją zabytkowego parku Powiatowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Kwidzynie w 2004 r. dofinansował środki w wysokości 100 000 zł., w 2006 r. – 12 000 zł. oraz w 2008 r. – 12 500 zł. i w 2009 r. – 10 000 zł, Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku przeznaczył w 2005 r. środki w wysokości 110 000 zł., w 2006 r. – 30 000 zł, w 2008 r. – 50 394 zł a w 2010 r. – 10 000 zł oraz środki własne Fundacji w wysokości 7620 zł.
| Lp. | Źródło finansowania | Kwota w zł | % |
|---|---|---|---|
| 1 | Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku | 200 394 | 58,5 |
| 2 | Powiatowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Kwidzynie | 134 500 | 39,3 |
| 3 | Fundacja „Misericordia” | 7620 | 2,2 |
| RAZEM | 342 514 | 100 |
Renowacja zabytkowego parku w 2012 roku
Sprawozdanie z realizacji zadania nieinwestycyjnego oraz edukacyjnego wraz z opisem osiągniętego efektu rzeczowego i ekologicznego
Renowacja zabytkowego parku w zespole dworsko-parkowym w miejscowości Górki, gmina Kwidzyn
Park położony jest we wsi Górki na pograniczu z miastem Kwidzynem. Jest to teren mezoregionu Pojezierza Iławskiego i zlewni rzeki Liwy. Duża część na terenie parku ma skosy w kierunku zachodnim, ze spadkami w kierunku płynącej w niewielkiej odległości rzeki Liwy. Park należy do zespołu dworsko-parkowego i ma charakter zabytkowy. Dworek powstał na przełomie XVI i XVII wieku, a pierwsze wzmianki na temat parku pochodzą z pierwszej połowy XIX wieku.
Jednym ze sposobów ochrony przyrody jest rewitalizacja parków. Zespół roślinności, jakim jest park spełnia rolę wypoczynkową, zdrowotną i estetyczną oraz edukacyjną.
Zachowanie zabytkowego parku upowszechnia wartości historyczne i kulturowe.
Wykonanie melioracji wodnych i umocnienie naturalnych rowów (strumieni) pozwoliło przygotować teren parku na dalsze prace związane z nasadzeniami i zabiegami ochronnymi drzewostanu w parku. Zabiegi ochronne w zabytkowym parku w zespole dworsko-parkowym w miejscowości Górki poprawiają stan zdrowotny drzewostanu parkowego oraz przywracają dawne założenia kompozycyjne poprzez cięcia pielęgnacyjne oraz usuwanie podszytu i samosiewów. Zabiegi ochronne drzewostanu pozwalają zachować w dobrym stanie zdrowotnym wartościowe drzewa. Na terenie parku jest 20 drzew zasługujących na ochronę pomnikową. Utrzymywanie tych drzew w dobrym stanie pozwala nauczyć następne pokolenia odpowiedniego zachowania wobec otaczającej przyrody. Jest to upowszechnianie edukacji ekologicznej, ze szczególnym uwzględnieniem poczucia odpowiedzialności za stan środowiska i szacunek dla wartości historycznych i kulturalnych.
Utrzymywanie rewaloryzacji zabytkowego parku to również poprawa jakości krajobrazu poprzez utrzymywanie i budowę tzw. „zielonej tkanki”.
Wartość parku ma duże znaczenie historyczne i obecne. Stanowi ochronę zasobów przyrodniczych, wspierających procesy samooczyszczania środowiska. Park jest siedliskiem umożliwiającym bytowanie wielu organizmom zwierzęcym – licznie zlatują tu rozmaite gatunki ptaków.
Park jest miejscem wypoczynku – oddziałuje na człowieka poprzez możliwość kontaktu z naturą. Pozwala odpocząć z dala od zgiełku miasta.
Kolejne wykonane prace w 2012 roku związane były z nasadzeniami 66 drzew w parku w miejsce dotychczas usuniętych (z powodu wiatrołomów, obumarcia). Projektem objęty został obszar około 2 ha. Projekt zrealizowano ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku, ze środków Gminy Kwidzyn oraz z samorządu Powiatu. Prace prowadzone były zgodnie z projektem i wymogami konserwatora zabytków, przygotowując park na miejsce wypoczynku i rekreacji dla mieszkańców 40 tysięcznego miasta Kwidzyna, w tym osób niepełnosprawnych, a w szczególności pobliskiego osiedla, zamieszkałego przez ponad 5000 ludzi, na którym brakuje tego typu obiektu. W pobliżu parku jest również osiedle na obszarze 11 tysięcznej gminy Kwidzyn, zamieszkałe przez prawie 600 osób. W okresie od wiosny do późnej jesieni przy sprzyjających warunkach pogodowych przez park przewija się w dni powszednie średnio około 100-150 osób, a w weekendy i święta znacznie więcej.
Duża różnorodność gatunków roślin wyższego i niższego rzędu, zagospodarowanie zarybionych stawów, wytyczanie ścieżek, nadają parkowi charakter edukacyjny. W ramach zajęć lekcyjnych z zakresu ekologii, coraz częściej park odwiedzają wycieczki dzieci przedszkolnych, ze szkół podstawowych, gimnazjów i innych, z naszego powiatu. Do parku przyjeżdżają również przebywające na terenie powiatu wycieczki zagraniczne. Dotychczasowe zagospodarowanie parku pozwala również na realizację na jego terenie projektów o charakterze edukacyjno – integracyjnych dla dzieci i młodzieży oraz osób niepełnosprawnych. Poprzez realizację powyższych zadań poszerzyliśmy wśród mieszkańców miasta i okolic wiedzę na temat walorów przyrodniczych, wiedzy o współczesnym społeczeństwie, o otaczającym nas świecie, o kulturze różnych stron świata oraz niepełnosprawności, jej skutków, integracji i reintegracji społecznej, możliwości organizacji i spędzania czasu wolnego oraz włączania i zaakceptowania osób niepełnosprawnych, jako równych i pełnoprawnych członków społeczności. W każdym realizowanym przez nas projekcie uczestniczy średnio około 250 osób. Realizacja projektów na terenie parku umożliwiła nam przekaz informacji w środkach masowego przekazu, wzmocniła współpracę z placówkami oświatowymi, samorządowymi, pozarządowymi w zakresie przeciwdziałania tendencjom dyskryminacji osób niepełnosprawnych oraz służyła kształtowaniu postaw pro-ekologicznych.
Całkowite odrestaurowanie parku poprawi jego walory rekreacyjno-wypoczynkowe i edukacyjne, ale również będzie miało duży wpływ na poprawę stanu lokalnego środowiska naturalnego i na poprawę dotlenienia powietrza w naszym mieście.
Park będzie przygotowany pod potrzeby osób niepełnosprawnych i jest otoczony stałą opieką funkcjonującego w dworku Warsztatu Terapii Zajęciowej, wchodzącego w skład Centrum Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. W Warsztacie Terapii Zajęciowej w zajęciach rehabilitacyjnych bierze udział 47 osób niepełnosprawnych. Pracownia ogrodniczo-gospodarcza z warsztatu zajmuje się bieżącym utrzymaniem parku, w tym należytym utrzymaniem roślinności wokół stawów, klombów, itp. oraz koszeniem traw na obszarze około 4 ha.
| Lp. | Źródło dofinansowania w 2012 roku | Kwota w zł | % |
|---|---|---|---|
| 1 | Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku | 9904 | 49,8 |
| 2 | Gmina Kwidzyn | 7000 | 35,2 |
| 3 | Powiat Kwidzyn | 2996 | 15 |
| RAZEM | 19 900 | 100 |